Friday 5 January 2018

WILLIAM CAREY HINKHO THUSIM

WILLIAM CAREY HINKHO THUSIM CHOMCHA
Willam Carey Gollhang cha ahilaiya akengkoh khuipet chu mule chun khonung’a Missionary pipui pen ahung hia vannoi leiset hopthum ma hopkhat Bible aman aledoh a aman ahophi na natahsan louhel ding ahi.

ACHAPAN LAI: 
Willam Carey hi Chapang cha ahiya kipat thohhat tah ana ahi khatvei thingchung sang’a akal la vachabu umchan agakhol chilchun ahung kileh lhatan ahi avun akoh in avun akihet pol’in in ahung lhunphat in anun atompeh in alupsah tai, hijongleh hiti goh chun anompon anu mulou kah in achekit nin vachabu chu ahin kichoi tan ahi.

William Carey hin golseh leh kholche ahabol lheh in ahi. Columba kiti mikhat thilkhol tohle pahi amingai sangleh aseinom jeng ahi, hijehchun Willam Carey hi Chapang danghon aminlhen din Columbus ati jiuve. Ganhing Thinghing hokhu achom khomjin iti kisem mongham ti akhol chiljin ahi. Hicheho chung chon chun lekhabu sim thanom tah ahi e. Adeh a kholjin thu holeh hansan thuho ahasim nom’e. Willam Carey hi paole ham thanom jing mi ahi chapang cha ahi a kon’in Latin pao akichuh in ahi.

KENGKOH KHUI AHIPET:
Kum somle ni (12) ahichun School ka ahaitan Kumsomle li (14) ahichun apan kengkoh khuijin apansah ahi. Hiche phatlai chun Houthu kiti ho akung alut pantan ahi. Ama hi Christian insung’a khoukhah ahinan chuleh Labung saho lah a jong pang jiu ahi agol ho toh thusim phalou le jousei nan phat amang jiuvin ahi. Agolho khat nin Christian ahidol asei khum jin hijeh chun khatvei veileh Pathen kom’a taonom na ahinnei tai. Nikhat chu a inpi pao Dangka amangtan aphalou khat toh akhelpeh in ahi. Adangka neipan amandoh in mipilah ah jachat athohsah tai, hiche thuhin Carey hi kisuhnem na apen Pathen in alungsung’a na atohthei na ahung hitai. Carey chu achonset na matdoh ahung hitan a Pastor paovin hitin aseipeh kitn in koimacha houbuh a akai man’a Christian ahithei poi chuleh thilpha bol mana jong hitheilou hinlah Jesu Christa kisan ngaijah ahi ati, hitabang thucheng chun alung agimsah lhehjeng’e akhon nan adilsun akun’in apeng’in Pakai Jesu kalungsung’a hung’in kachonset na sutheng’in tu tua hi keiman kakisan nahitai ati, hitah chun Christa chu alung’a ahung lutnin Carry chu akikhel tai. Kengkoh semle semphat na natoh pumchun England a Moulon houbuh ah Pastor na atong’e, hitin aseijin ahi “Katoh hi Christa lenggam machalsah ahi Kengkoh kasemle kasem hi keiding’a ka tolop ding ahi” ati Kengkoh semjing’in Lekhabu asimpi jin ahi, chuleh Greek Latin Hebrew kichuh nading mile ko (9) a gamla munkhat ah aga kimun ahi.

A MINISTER KINBOL:
Hiche lai hin Carey hin Caot Cook Tuikhanglen lekhabu asim’in hichilah achun lhanggam’a tuikol ho a kipana thupha hil angaije ti ajahphat hin alunglai asun lheh jeng tan ahi, anatoh namun nahchun vannoi leiset atah in gambung chom chom’a miho umdan leh mihem jat asim akoptan ahi. Jingkah sehleh adilsun gamlim (map) chu aven Christa kisanlou lai gambung ho din ataotan ahi. Hitia chun kipana thupha lhangsap a Christa kisan nadin na tohgon chu alung’a akivei tan ahi.

Christa hepha louho ding’in aloi loijin taona agong’in chuleh hitabang mihon Missionary angaidan le akhohdan aseijin chuleh sunjong asunnin ahi. Minister ho kikhop namun nah Carey hin Pathen dih hephalou namho apohnat naleh atohkhon pi Minister hon aman apohnat bang tah a agelkhoh thei nadiu apo dohtan ahi, alah uva Upa tah khatchun William Carey toutan Pathen nin anop phatleh hitabang nam mi hohi ahin kikhel sah ding ahi, eiho panpi ngailou vin hintong nante ati Carey chu suh molphou bang’in aumtan hinlah chapang cha ahia kon’a hinhet ahitan ana ngai bangle atohngai bang’in atong’in alunggel akikhelpon ahi. 1791 chun Carey hi Ordained ahitai . Amahi Pathen natong holah in nasatah in amin ahung thangtan ahi. 1792 kum in Baptist Ministers khoppi thupi Pathen na chan loupitah muding kinem’in lang amading’in bol’in, hiche thupi seijin apansah un ahi, hichi thupi akonhin Baptist Missionary Society aki gongdoh in chuleh Misionary masapen soldoh din akinop to taovin ahi, chuleh hiche thupi hi William Carey din madop lentah ahung hitai ahi.

WILLIAM CAREY INDIA GAM’A:

Carey chu Missionary a achedoh nading lampi ahung kihong dohtan hinlah hoilai ja cheding hitam? lhanglam gam’a tuikol ho agel’in Africa lhumlam jong ageldoh kitnin ahi. Hinlah Pathen nin Carey hi India gam’a ding’a anagel ahin hijeh chun Dr. Thima India gam’a anaum sachu Carey toh kimuto din achen hichepa thusei hin Carey lungthim chu ajo sahtan hijeh chun India gama chedin agel lhontan ahi, Missionary Society Chairman leh adang miphabep chun Carry kithopi a pan huding anom taovin ahi, Carry chu hiche laichun Kum 33 ahibep me.

Lam tamtah a tohding gonsa ahi nung’in, chuleh athilgon ho ana ngah jong anaum nan hinlah apal galkai jouvin June 13th 1793 chun Dr.Thomas toh chuleh ainsung mite toh India jonding’in kong innei jah ahung kitol taove. Genthei hahsat na tampi thohpum’in ahung kitol tol uvin November lha chun India gam kolkata ahunglhung taove, Carey chun ainneipi toh ainneipi sopi nutoh achate 4 toh ahiuvin khatbeh injong amalung gel bang agelpeh pouvin ahi, ama golleh pai ainsung miten Carey hi angol’a agel u ahitai. Gamchom’a sum hahsat dingleh akithopi ding lhomcha ahiding henasa sa a che ahi, ahinlah Carey hi atha anom’in chuleh kinep najong aneije chuleh Kongsung’a chun Bengali pao aki themchuh pan nin chujouvin Hindustani Persian, Marathi la Sanskrit ahung themtan ahi. India ahunglhun jou phatchom khat jouvin Pathen thusei ahin pantan ahi, chuin Bengali paovin Pathen thucheng hi aledoh in ahi, paole ham thepthei nahi William hi atumbeh a apeh anahi.

India gamsung’a kumkhat aumsung uhin natle sat in aha suhboi lheh jeng’un ahi, achapa Pasal chapang kumnga bep Peter kitipa hi dammo najeh in anathitan ahi. Muslim holeh Hindu hon koimachan Lhanjong alaipeh nom pouvin amatah chu dam kangbep tha lhasam pum’in achapa kivui nading lhanchu akilaijin vai nungchun minin ahungki thopi lhon nin akipaman’in akapdeh chetne. William Carey hin akivah nading’in Indigo factory ah Manager na atong’in Printing Press jong aneijin Pathen thu Print aboljin ahi chomkhat jouvin anatoh chu ahaitan ajehchu factory chu aumtahlou jeh ahi, Chuleh aprinting Press hong chu meijin akavam tan ahi.
Hiche hochun Carey chu alungdon sah himhim lou ahi hinlah amale ama akidoh jichu itileh India hi kapanpi theiding ham tihi ahijeng’e, Pathen in Carey hi ititah a amantah em? kum sagi (7) genthei hahsatah a athoh nung’in Carey hin mikhat amin Khrisnu Pal kiti thingthem bol baptize aboltan ahi, hiche pahin gentheina tampi athoh in hinlah akitah najal lin mitamtah ahinman theitan ahi. 1798 kumchun England akon in mili (4) ahung uvin William Carey chu ahung kithopi uve. Missionary Centre Serampore lah asaovin hia konchun India pumpin thuseiyin ache taove School asaovin Numei ding, Pasal ding chuleh Press lentah Pathen thule lekhabu neocha sut nading jong aneiun ahi.

1800 kumchun William Carey hin Serampore Colage asemtan ahi. Nao chaga ho le aphahho kijen na in agongdoh in ahi, 1815 kum in kum 22 tabang India gam’a aumjou nunghin mi 765 akikhel sahtan ahi, chuleh athi masang’in Houbung 26 aphutdoh e.

Carey hi Professor of Bengali in Calcutta Govt., College a pansah ahin chomkhat jouvin Marathi le Sanaskrit jong College ahin ahil lin ahi. Professor kum 30 atong’in ahi hiche asumlo atam johi Pathen natoh na aman ahin lhomcha chubou amachang’ah ahi. Kum 1800 chun Bengali New Testament aledoh soh tan, athi masang’in kitepna thah 40 val aledoh in hiche lah a 20 kitepna luitoh aledoh tha ahi. Hiche Bible hi vannoi leiset hopthum ma hopkhat apeh ahi akiti, chuleh Willem Carey thugol najeh in ajipan athisan numei ho ainnei pu kihal nameija ahing a kihal (Sati) in Govt, in kham nadin apodoh in ahi. Chuleh Carey thugon jeh tah in Ganga vadung hou nading’a chapang apailut jiu suhtang ahi. Natoh pha tamtah atohdoh chung’in Carey in keima Pathen na tong pha chomlou, pan naneo akiti ji phat kichai lam a agolho khat koma aga kholai len kom’a aseichu keima kakichai teng Dr. Carey chung chang seilouvin Dr.Carey huhhingpu seijoh hihen ati, akum 72 alhin kum Bengali New Testament 8th edition avelbol laijin Carey hin hitin aseije, kana katong tan thildang tohding kneita poi, hinlah Pathen lungdei bou kanga ding ahi atitai’ . June 1834 chun athitan atahsa pumpi chun angailut India gam’ah akivuitai aman India gamah kum 41 na tong’in khatvei beh agam’a kileket talouvin ahinkho amang chai del in ahi.
William Carey natohna gaho tuchan in aumjing’in, hijeh chun theng tah a seiding’in tuchan na Missionary hung kondoh na ama jehbou ahi.

Slaves and their place in Early Christian Communities

Introduction: Throughout the history of humankind the slaves are the most pitied person because they have no independent of their own...