Thursday 14 December 2017

Baptist Houbung Thusim le Thuhil


Thumakai

Eimi te hi atamjo Baptist a kikhai lha kitileh dihjong dihmeithei ahi, ahinlah lainat umtah khat chu, houbung mite hin Baptist a ium nau ajeh jong ina hechen ji pouvin ahe lhom lheh in akilang jing in ahi. Hitia hethem louva ium laiyun thuhil dang dang in eisuboi den khajiuvin ahi. Houbung dindet jing theina ding le tahsan chate tahsan phudetna dinga tunia hi Baptist Thuhil alhangpia isei diu ahi. Ikihilnau hi eiho Baptist houbung ho kihilna le kisuhdihna ahin koima dang houle beh demna le suhna ahipoi.

1. Baptist Houbung kipat dan

Roman Catholic sakho in vannoi pumpi analonkhum jong le phat khat (1600s AD) laiya kon in athuhil u deilou mi phabep ahung umdoh tauvin ahi. Amaho lah a minphah thei ho chu: Germany akon Martin Luther, Switzalen akon Zwingli, chule Geneva akon John calvin ahiuve. Zwingli kitipa thuhil chu Baptiste umdan to ahung kitoh in ahi. Het ding khat chu, Baptist Houbungho hi Protestant Houbung ahisoh deh pouve. Ajeh chu Baptiste hi Protestant ho hung kipatdoh laiphat (Reformation) masang peh a anaum ahitauve ti thuchin aumin ahi. Baptist te amin luija ana kihe chu ahile  "Anabaptists," hichun akoudoh chu, "twi vellut," tina ahi. Ajeh chu, Twilut hi mi pilhing ho kibol ahin chapang kho helouho ding ahipoi. Hijeh chun Roman Catholic hon Chapang a Baptize abol ji hou khu atai peh pouvin athah bol jiuvin ahi. Houbung thusim a kimu dungjuijin Baptiste hi Ana Baptist (free Churches) akona dan in akimun ahi. Hiche Houbung hohi Solchah (Apostles) ho khanga patna ana umdanin akilang uve. B A P T I S T kiti thumal vanghi kum 1600s AD, masanga ana kimang khabeh lou dan in akilang in, Baptist chonna vanghi Dark Ages le Reformation a ana kisugenthei mi lhomcha hon ana bol u ahi. Baptisten Bible tahsan na le ajuinau jeh in Hou lentah tah ni, tichu, Roman Catholic le Protestant te toh ana kikhen un ahi. Ajeh chu Roman Catholic Houbung hon Baptist chena lhonpi apom lou jeh un asuhgenthei in ahung pang un ahi. Chule Protestant Houbung hon jong Bible chena lhongpi a kilekit ding agot laitah un Baptiste toh akilhonkhom theilounau ana umkhah jeh in asugentheiyin anapang kit leuvun ahi. Hitia chu Roman Catholic le Protestant hotoh hung kikhen peh uva hung pilhing toupeh u ahin eiho gamsunga jong 1896 (William Pettigrew) vel a hunglut pan a tuni chan a ijui u ahi.

2. Baptist Houbung thuhil

Baptist min le achena lhongpi ho hi mi kimkhat in mangtheilou sa san amangun asuhsah beihel aso un abang loi khat ma chun Baptist ahilou vang un anajui kit thouvun ahi. Hitia ahelou toh ahetoh amitakip in ajuitah jeh un hoiche hi Baptist Thuhil hija hoiche hi hilou ham tihi mitin lungnohphahna ana hikit in chujeh in hetdoh dinga khoh phabep suh ute:

2.1. Pathen Lekhabu Theng (The Scriptures)
Pathen Lekhabu Theng, Kitpena Lui le Kitepna Thah sunga Lekhabu somgup le gup (66 books) thanei tah le bulhingset, kamchenga hung kiseison le lhagao theng puihoina noiya mihon lekha a ahinsutlut u hi Pathen in ahaikhum Lekhabu theng chu  ahin dihlou thei lou ahi ti hi akitahsan in ahi.  Hiche Lekhabu theng hi Christiante dia kisinsahna le kivaihomna dinga chule lhagao mangthai ho dinga Huhhingna lampi kimuna ahin, hicheva hi lhagao thu lamdol jouse kipatepcheh ding ahi. Eima thusim, thilkidang ihet, mihemthupeh, lhagaomi ho thuseidoh, le adang dang itobang hijongle Bible banga man nading aumpon ahi. Bible hi ikipatna ding ule ikichaina ding u ahi (Mark 12:26, 27; 13:11; Luke 24:27, 44; John 5:39; Acts 1:16; 17:2-3; 18:28; 26:22, 23; 28:23; Rom. 15:4; I Cor. 2:13; 10:11; 2 Tim. 3:16; 2 Peter 1:21). (II Timothy 3:16-17).

2.2. Houbung (The Church)
Houbung kiti hi Christa a mipengthah ho kiloikhomna ahin Amun Houbung le Vannoi Losoh Houbung tia khen ahi. Houbung kiti hi Pentecost nikhoa ana kiphutdoh ahin Rapture a lahdtouva umding tonsot a Christa mouva pang ding ahi. Houbung kiti hi Israel le Lenggam toh kibang lou ahin achombeh ahiye. Houbung in atoh ding chu: Pathen Hou, Tahsan Chate Vahkhang, chule Vannoiya Kipana Thupha lhangsap ding ahi. Chule Houbung kiti hi Amun Houbung Thaneina (Autonomy of Local Church) le mipi thaneina (Democracy) a kivaipohna um ding ahi tihi akitahsan in ahi. Houbung miten amaho toh tahsan kibahpi ho toh na atoh khom uva, tahsan na adin khom uva thuhil lhem letahsan kibahpi lou ho asosal khom diu ahi. Pakaijin anganse Pastor ho thaneina a kivaipoh tina ahi. (Matt. 16:18; Acts 2:42-47; Ephesians 1:22-23; 1 Pet. 1:23; Acts 8:1; 11:22; Gal. 1:2; 1st Cor. 11:2; 3:14, 15; Acts 20:17-28; 1st Tim. 3:1-13; Acts 2:41, 42; 1st Cor.12:12, 13; Eph1:22,23 Acts15:13-18; Rom. 12:5; Acts 15; Matthew 18:15-17).

2.3. Tahsan Ho Jouse Thempu Hina (Priesthooh Of Believers)
Kitepna Lui khang in houbuh sunga mijouse lutthei louvin Thempu khat bou ana kimangcha jongle Christa in eilhatdoh niuva pat in tahsan chate jousen Pakai angsung ibellut thei tauvin ahi. Leiset chunga Jesu Christa tailou Pathen le Mihem kikah a Palai koima cha inei tapouvin thempu hina chu ichangcheh tauvin ahi   (Hebrews 4:14-16; I Peter 2:5-10).

2.4. Houbung Bol Dia Kingense Kin (Church Ordinances)
Twilut le Pakai Anjon teni bou hi Houbung in kipehthengna natoh ding (sacrament/ordinance) a abol diuva Pakaiyin apeh chu ahin adang kibol lou ding ahi ti akitahsan e (Matt.28: 19; Luke 22: 19, 20; Acts 10:47,48; 16:32, 33; 18:7-8; I Cor.11: 26).

     A). Twilut (Baptism): Apa-Acha chule Lhagaotheng min’a atahsan khatchu tahsa pumpi kiphumlutna Baptize chanhi Baptize chandan dihtah ahin, Jesu chu athin, akivuijin chule athoudoh kittai ti avetsah ahi. Hichehi atahsanho boldinga thupeh ahi tihi akitahsan in ahi. (Rome 6: 1-14; Col 2:12, Mt. 28:19). Koitobang khatchun Christa atahsanna aphonleh Houbung phalpehnanoiya twilutna aneithei ahin hichu Pastor in abol ding ahilouleh houbungin alhen mikhat in abol thei ahi.

         B). Pakai Anjon (The Lord’s Table): Pakai Anjon kiti hi Jesu Christa in anaphudoh ahin hiche hi tahsan chaten Ama thina, thohgentheina ho geldoh jing na dinga Ama leisetna ahung kit kah a bol jing dinga thupeh chu ahi. Hiche hi atahsan a baptize changhon abol diu ahi tihi akitahsane (Rom. 6:3-5; Acts. 2:41-42; Mat. 3:16). Pakai anjon hi pastor ahilouleh houbungin thuneina apeh hon mipi akikhom hochu ahithei na channa ahop jing dingu ahi. Hiche hi Pakai tahsa le thisan vetsahna a kibol ahin Pakai thisan tahbeh le tahsa tahbeh ahipoi. Hiche Antheng neh vanga lhagao mitbe na ding le sochatna ding chule phatthei chan be na ding ima aumpoi. Hiche Pakai Anjon hi Pakai thoh genthei geldohna ahin hichu Ama ahungkah sea bol jing ding ahi. Hiche Pakai anjon chu Houbung kikhopna pamlama hop phallou ahi.

2.5. Lhagao Hinkhoa Mimal Thaneina
Mihem khat chun ama lhagao kihuh hingna dinga tahsanna kisantheina anei ahi. Mihem ama ama kilhen dungjuiya kingam ahin midang khat in hunom a akilhensah thei ahipoi (Romans 14:5-12).

2.6. Tahsan Houbung Mi Lhinna                                                                          
Mihem khat chun Christa tahsanna dihtah anei tengleh Houbung mi lhinna (membership) lhingset chu alahthei bep ding ahi. Ahideh in atahsan a chujouva twilutho chu hidiu ahi (Acts 2:41-47).

2.7. Houbung Kivaipohna                                                                                             
Houbung kivaipoh ding dan hi Bible in ahil dungjuiya Pastor thaneina le vaihomna hiding chule Deacon ho tosotna hi ding ahi (I Timothy 3:1-13).

2.8. Houbung Le Haosa                                                                                                     
Houbung le Haosa hi kikhen theibehseh ahilouvang in Pathenin tohding le gambih jatchomjep jep apeh gel ahijeh a kihethem to lhon ding khat in khat chunga vai ahomkhum deh lou ding (Acts 4:29; Romans 12:18;13:1-5; I Timothy 2:1-4; I Corinthians 5:9-13).

2.9. Christa Anivei Channa Leiya Ahung (The Second Coming of Christ)
Houbung kilah tou jouva Thoh Hahsa khang akhohset laitah le Jesu Christa chu leisetna hung kum ding ahi. Ama chu van a meilom lah a tahsa tah a, thaneina pum le loupina pum a Kum Sang Lenggam ahung phudoh ding, Satan akan tum a amongbei kokhuh a akoi ding ahi. Hiche a hi Aman vannoi thilsem jouse chunga sapsetna umho abon a alahdoh ding, Israel chu amanu gam mong monga akiledohsah ding Pathen kitepnaho ahetsah ding ahi. Chule vannoi mite jousen Pathen hetna ahin nei diu ahi tihi akitahsan in ahi (Deut.30:1-10; Isa.11:9; Ezek.37:21-28; Matt.24:15-25,46; Acts15:16-17; Rom.8:19-23; 11:25-27; I Tim.4:1-3; 2Tim.3:15; Rev.20:1-3).

2.10. Pathen Thum a Kilahna (Trinity)
Pathen khatseh hina a chun natohmun dungjuiyin Pathen hina thum in akilah in, hichu Pa Pathen, Chapa Pathen chule Lhagao Theng Pathen ahiuve. Amaho hi aneojo, anemjo, lhasamjo, alenjo, asangjo, abulhingjo umlouva thaneina kibang cheh ahiuvin, natoh chomcheh tong hiu jong le Huhhingna dia dinmun le panmun khat a um ahiuvin Thum chu khat ahin khat chu thum ahi ti hi akitahsane (Gen. 1:1; 26-27; Deu. 6:4; Is. 6:8; Matt. 3:16-17; 28:19-20; Mark 12:29; John 1:14; Acts 5:3, 4; 2 Cor. 13:14; Heb. 1:1, 3; Rev. 1:4-6).

2.11. Mihem Jineina                                                                                                          
Jinei kiti hi Pathen thilgon thengtah le manlutah chu ahi. Chule akicheng chu nupa akitin amani bou hiding ahin akop kop a kichen louding ahi. Kichen chungchanga hin Pa le Pa kikoi Nu le Nu kikoi hi chonset ahi (Gen. 2:24).

2.12. Tonsot Hinkho: Vangam le Damun
Jesu Christa tahsan a hinna neijouse athi teng uleh a lhagao u Pakai angsunga nomsatah le kho he pum a um ahiuvin, Pakai chu amite dinga ahung tengleh hiche lhagao ho chu loupina pum a thoudoh ding Pakai toh tonsot tonsot geiya cheng khom diu ahitai. Ahinlah tahsan loute lhagao vang gopmun a kho he pum a umjing ding ahiuvin Kum Sang Lenggam kichaiya atahsau le alhagao u hung kigomkhoma hung thoudoh dingu Laltouna Kanga amaho chu athu u kitan ding chujou tengleh suhmang ding hilouva gotna peh jeh a tonsot a meidil a kilehlut ding ahiuve (Luke 16:19-26; 23:42; 2Cor.5:8; Phil.1:23; 2Thess1:7-9; Jude 1:6-7; Rev.20:11-15).

2.13. Numei Le Pasal Kibahna  Huhhingna thudol in Numei le Pasal hi Pathen angsunga koima imachom aumpon akibanggel cheh lhon e, ahinlah Insung dinmun le Houbung dinmun a lamkai hina vang Pasal joh apeh ahi (I Tim. 3).  

2.14. Tahsan Chate Venbitna (The Security Of Saints)
Koi hileh dihtah a pengthah chu Pathen toh tonsot gei a umkhom ding ahitan ama chu apenthahna chu mangthei kit talou ding ahi. Ahinlah Pathen hin chonset hi avetnom lou beh ahijeh in tahsan chaten nitin chonset anei teng uleh gotna le jepna jong apetheiyin achan dinga lom jong alahmang peh theiye tihi akitahsan in ahi (John 5: 24; 10:28; 13:1; 14:16-17; 17:11; Rom.8: 29; I Cor.6: 19; Heb.7: 25; 1John2: 1-2; 5:13; Jude1: 14).
   
2.15. Penthah Na/Huhhingna (Salvation)
Vannoiya chonset alut jeh in mijouse chonse ahitan hiche mite hi Penthahna jaolouva Pathen kom a lut thei lou hel ahiuve. Huhhingna hi lodohthei, chohdoh thei, lamdohthei, chihna le hetna chule chonphat vangle thilbol vanga kimu hilouvin Pathen thil mohpeh - lhagaotheng thilbol thei na vangle Lungset manna Jesu Christa tahsan vanga kimu ahibouve chule Huhhingna dihtah chu  tonsotna mangthei  talou ahi. Chule themchanna ding a Jesu Christa tahsan hi thildang in akhel thei ahipoi, tehkahnan, taona man, chonset phon, twilut,  ahiloule lhachana toh hat tiho toh tehkah lou ding khel jong akhel thei lou ahi ti hi akitahsan in ahi (Lev.17: 11; Isa.64: 6; Matt.26: 28; John3: 7-18; Rom.5: 6-9; 2 Cor.5: 21; Gal.6: 15; Eph.1:7; Phil.3:4-9; Titus 1:18, 3:13; James 1:18; 1Pet.1:18-19,23; John 1:12; 5:24; 6:29; Acts 13:39; 16:31; Rom.1:16-17; 3:22,26; 4:5; 10:4; Gal.3:22; Ephe 2: 8-9; Jn 3:16, 36; Jn.10:28; 1st Peter 2:24; Jn.3:16)

Thuchaina

Solchah 4:19 “Ahivang in Peter le John in adonbut lhon in ajah uva, ‘Pathen thu sanga nangho thu ngaijoh chu Pathen mitmu-a dihnam nanghon geltoh un.’”

No comments:

Post a Comment

Slaves and their place in Early Christian Communities

Introduction: Throughout the history of humankind the slaves are the most pitied person because they have no independent of their own...